Палац Пуслоўскіх у Косава

Палац Пуслоўскіх, які па-іншаму называюць Косаўскiм замкам – гэта выдатная па сваёй прыгажосці рэзідэнцыя. Рыцарская мара, мініяцюрны замак - яшчэ і пад такімі імёнамі вядомы гэты выдатны прыклад неагатычнай архітэктуры XIX стагоддзя, які дзівіць велічнасцю і моцай крэпасных сцен і дагэтуль.

Непадалёк ад Косава нарадзіўся выдатны ваенны і палітычны дзеяч Тадэвуш Касцюшка, чым вельмі ганарыліся ўладальнікі гэтых зямель Пуслоўскія. Яны за ўласныя сродкі адрэстаўравалі малую радзіму нацыянальнага героя Польшчы і ЗША, і тым самым ўшанавалі яго заслугі і памяць.

Закладка замка на тэрыторыі Косава адбылася ў 1838 годзе. Адначасова з ім быў разбіты парк у англійскім стылі. Архітэктарам ансамбля выступіў паляк Францішак Ящольд, а першым гаспадаром і ініцыятарам будаўніцтва - ваявода Казімір Пуслоўскі. Дабудоўваўся палац ужо пры ўдзеле яго сына Казіміра Вандаліна, а інтэр'ерамі займаўся італьянскі архітэктар Уладзіслаў Марконі.

Палац меў фасад даўжынёю ў сто дваццаць метраў, а ўнутры размяшчалася велізарная колькасць пакояў - іх было 132. Будынак вянчалі дванаццаць вежаў, колькасць якіх была вельмі сімвалічна: кожная з іх абазначала пэўны месяц года. Чатыры вежы пасярэдзіне былі вышэйшыя за астатнія: так па задумцы архітэктара вылучалася значнасць самых цёплых і ураджайных месяцаў - мая, чэрвеня, ліпеня і жніўня. Акрамя таго, было пабудавана некалькі раскошных бальных пакояў, якія насілі імёны пэўнага колеру: да прыкладу, Чорная зала была прызначана для картачных гульняў, у Ружавай размяшчаўся музычны пакой, Белая - прымаў гасцей, калі Пуслоўскія арганізоўвалі прыёмы і балі.

Пра палац Пуслоўскіх існуе шмат цікавых легенд і паданняў. Навукоўцы да гэтага часу спрачаюцца, ці магчыма гэта, аднак цяпер нам вядома, што ў адным з залаў было абсталявана шкляное дно, праз якое можна было паглядзець на экзатычных рыбак. Не менш цікавая гісторыя пра тое, што Пуслоўскія трымалі ў сябе ручнога льва, які па начах хадзіў па калідорах замка, ахоўваючы яго ад зламыснікаў. Акрамя гэтага, існавала яшчэ адна незвычайная асаблівасць, якую празвалі «музычнай лесвіцай». Пры будаўніцтве сцяны, якая размяшчалася побач з гэтай лесвіцай, выкарыстоўваліся полыя косткі жывёл. Сама ж лесвіца была спецыяльна зробленая вельмі вузкай, таму калі па ёй падымалася дама ў пышнай сукенцы, шоргат рэзанансна узмацняўся дзякуючы сцяне, тым самым ствараючы музычны эфект.

Палац патанаў у зеляніне унікальнага парку, у якім былі прадстаўлены больш за сто пяцьдзесят экзатычных відаў раслін і дрэў. Акрамя таго, непадалёк была арганізавана аранжарэя, дзе раслі самыя пераборлівыя асобнікі. Парк вёў да трох жывапісных вадаёмаў і дому Касцюшкі.

Лёс рэзідэнцыі складалася няпроста. Сын Вандаліна, Леон, прайграў радавы маёнтак у карты. Пасля гэтага дынастыя Пуслоўскіх ўжо ніколі не кіравалі гэтымі землямі. Палац мяняў гаспадароў і прыходзіў у заняпад.

Не пашкадавала помнік архітэктуры і багатае войнамі і палітычнымі пераваротамі дваццатае стагоддзе. Падчас Першай сусветнай вайны раскошны палац быў разрабаваны. Адсюль зніклі бясцэнныя скарбы: калекцыя старажытных рукапісаў, карціны і фамільныя каштоўнасці. У час Вялікай Айчыннай вайны яго падпалілі партызаны, і пажар гарэў тут на працягу цэлых дзесяці дзён. Гэта стала апошняй кропляй, былі сцёртыя з аблічча зямлі інтэр'еры, і засталіся толькі павольна руйнаваныя сцены ...

Нягледзячы на гэта, і ў паўразбураным стане палац выглядае велічна і эфектна. У 2008 годзе былі вылучаны вялікія сродкі на яго рэканструкцыю, якая павінна будзе завяршыцца праз дзесяць гадоў з моманту пачатку будаўнічых работ. І тады палац верне сабе былую веліч.