Гродзенскі палацавы комплекс князёў Масальскiх, які размяшчаўся на тэрыторыі цяперашніх дамоў 5, 7, 9 і 11 па вуліцы Замкавай, адносіцца да 1-й паловы XVIII ст. Гэтая двухпавярховая архітэктурная кампазіцыя мела выгляд літары П. У сярэдзіне стагоддзя, непадалёк ад галоўнага будынка, пабудавалі яго «міні-копію», якая атрымала назву «камяніцы Масальскіх», сёння гэта дом № 5 па вуліцы Замкавай, адзін з самых старых жылых дамоў абласнога цэнтра. Менавіта тут, на працягу доўгага часу, праводзіліся абмеркавання рашэнняў і пастаноў, якія пасля афіцыйна абвяшчаліся ў Новым Замку.

Палац Масальскага сур'ёзна быў пашкоджаны падчас пажараў 1753 і 1782 гг. З гэтай прычыны яго прыйшлося адбудоўваць практычна нанова. У архітэктурнае аблічча дома былі ўнесены пераўтварэнні, якія адбіліся на вонкавым выглядзе ўсяго аб'екта. Тут з'явіліся яркія рысы класіцызму, што было характэрна для многіх пабудоў таго часу.

Цікавыя гістарычныя факты пра «камяніцу Масальскіх»

Па плане, дадзены 3-павярховы будынак меў форму літары П. З паўночнага боку да яго прымыкала аднапавярховае памяшканне гаспадарчага прызначэння. У адпаведнасці з шэрагам крыніц, узвядзенне гэтага архітэктурнага помніка адбылося ў 1643 годзе, а па іншых звестках - у 1726 г. Рэканструкцыя дома адбылася ў 1912 г. Нават сёння ён змог захаваць замкнёную дваровую прастору, арачны праезд у самым цэнтры і класічны двухсхільны дах.

У 1674 г. Кадыш і Іцка Абрамовіч саступілі сядзібны комплекс на Замкавай вуліцы вялікаму літоўскаму маршалку А.Г. Палубінскаму. З 1726 г. гэты дом займаў Міхаіл Масальскі, які тады быў гродзенскім старастам. У 1781 годзе ён быў перапісаны на біскупа Ігнацыя Масальскага князем Ксаверыем Масальскім. Як зафіксавана ў гістарычных дакументах, да 1794 г. будынкам валодаў чыноўнік з Гродна Францыск Юндзілаў.

28.03.1920 г. тут адбыўся сход Гродзенскага Белнацкаму, а восенню гэтага ж года былі зроблены запісы ў «Грамаду беларускай моладзі». У 1926 г. сядзібу займала яўрэйская школа Tora Jabne, а таксама арганізацыя пад назвай «Клуб яўрэйскай інтэлігенцыі».

У пасляваенныя гады аблічча збудавання дапоўнілі балконы і франтон. З 1970-х гг. і да цяперашняга часу тут размяшчаецца інтэрнат мясцовага медуніверсітэта.

Чым жа знакамiты каларытны будынак № 7 па вуліцы Замкавай?

Гэтая частка сядзібы Масальскіх з'яўляецца адна-, месцамі і двухпавярховым збудаваннем у выглядзе літары С. На тэрыторыі трох каменных будынкаў пасля быў створаны вялікі княскі палац. У ім было 2 асіметрычных па свайму размяшчэнню арачных праезду.

Пажар 1899 г. прымусіў разабраць большую частку канструкцыі, з рэшткаў якой быў пабудаваны новы дом. Гэты працэс ажыццяўляўся Сімхай Абрамам і Трылінгам пасля набыцця ў ранейшых уласнікаў - Рыўкі і Мендэля Собаль.

Падчас Другой сусветнай вайны тут знаходзілася гета, пра што сведчыць мемарыяльная дошка на рагу будынка. Зроблены надпіс абвяшчае, што ў ім было знішчана каля 29 тысяч чалавек. Сёння дом займае ААТ "Харчовы сэрвіс».

Кім былі князі Масальскія?

Іх род належаў да ліку найстарэйшых як у межах ВКЛ, так і ўсёй Кіеўскай Русі, а радавод яны вялі яшчэ ад Рурыка. Пры Вялікім Княстве Літоўскім Масальскiм атрымоўвалася займаць высокія адміністрацыйныя пасады ў горадзе, а таксама бліжэйшых уладаннях караля. Многія з іх адрозніваліся зменлівасцю поглядаў і няпростым характарам.

Будынак па вуліцы Замкавай, пад нумарамі 5 і 7, з'яўляюцца характэрнымі турыстычнымі аб'ектамі абласнога цэнтра.