Палац Архірэя Канісскага ў Магілёве

Да адных з шматлікіх архітэктурных помнікаў Магілёва, якімі па праву ганарыцца не толькі старажытны горад, але і ўся беларуская зямля, адносіцца палац Архірэя Каніскага ў Магілёве, які цудоўна функцыянуе на сённяшні дзень і размяшчаецца паміж Чырвонай Зоркай  і разнастайнай вуліцай Леніна.

Грандыёзная пабудова, над якой больш дваццаці гадоў карпеў вядомы архітэктар Глаубіц, з’явілася на карце горада бліжэй да канца XVIII стагоддзя. Палац належаў калісьці Георгію Каніскаму – віднаму праваслаўнаму дзеячу, які яшчэ ў часы Рэчы Паспалітай выступаў супраць прыгнёту праваслаўных грамадзян у некалі магутнай дзяржаве. Пасля аднаго з падзелаў Рэчы Паспалітай Магілёў увайшоў у склад Расійскай імперыі, дзе Георгій Каніскі заняў ганаровае месца ў Магілёўскай епархіі. У царскай Расіі яго імя карысталася вялікай павагай. Пасля таго, як шматлікім уніяцкім прыхаджанам было дазволена пераходзіць у праваслаўе, епархія Каніскага імгненнымі тэмпамі папоўнілася за кошт новых членаў. Георгій Каніскі па тых часах быў выбітнай асобай, бо лічыўся праваслаўным праведнікам і філосафам, а таксама пісьменнікам і багасловам. За доўгі перыяд свайго насычанага жыцця ён актыўна абараняў праваслаўных не толькі ў Расійскай імперыі, але і далёка за яе межамі, дапамагаў слабым, жабракам і абяздоленым, актыўна займаўся асветніцкай дзейнасцю, выкрываў прыгоннае права і іншую несправядлівасць, заўсёды змагаўся за правы і свабоды простага чалавека.

Зараз палацавы ансамбль прадстаўлены адным з будынкаў некалі шырокага комплекса з размешчанай побач агароджай і масіўнымі варотамі, якім уласцівыя элементы архітэктуры барока. Велічны палац зусім не пустуе, бо ў ім знайшоў прыстанак вядомы гарадскі музей магілёўскай гісторыі, які рэгулярна наведваюць турыстычныя групы з усёй Беларусі. У былыя часы ў глыбіні тэрыторыі размяшчаўся сам палац, побач з якім былі пабудаваныя ўтульныя келлі. Палац уяўляў сабой прамавугольнік з характэрнымі невялікімі выступамі па вуглах. Першапачаткова ў будынку размяшчалася вялікая колькасць пакояў, сярод якіх галоўнае месца было адведзена прасторнай зале для прыёмаў. Крыху вышэй размяшчаўся ўласны пакой Георгія Каніскага, а таксама шырокая па тых часах  бібліятэка. Трэці паверх складаўся ў асноўным з невялікіх памяшканняў, у якіх, хутчэй за ўсё, былі пакоі для прыслугі і шматлікіх наведвальнікаў праваслаўнага прапаведніка. На будынку зараз вісіць памятная шыльда, якая гаворыць, што ў ім некалі пражываў і працаваў відны праваслаўны дзеяч Магілёва Георгій Каніскі. Насупраць палаца размясціўся пастаўлены нядаўна масіўны крыж, які сведчыць пра тое, што Георгій Каніскі быў кананізаваны.

Палац Архірэя Каніскага ў Магілёве прадстаўляе цікавасць для шматлікіх турыстаў не толькі як цудоўны помнік, які дайшоў з сівых глыбінь XVIII стагоддзя, але і як прыгожы музей, які апавядае пра гісторыю горада з моманта яго заснавання.