Дом Масонаў 18 стагоддзя ў Мінску - адна са славутасцях беларускай сталіцы, размешчаная ў Верхнім горадзе.

Сёння ў Доме Масонаў 18 стагоддзя, размешчаным па адрасе Музычны завулак, 5, размяшчаецца Дзяржаўны музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі. Музей быў створаны ў 1990 годзе і першапачаткова знаходзіўся на Старавіленскай вуліцы. У новы адрэстаўраваны будынак, аддадзены спецыяльна пад патрэбы культурнай установы, музей пераехаў у 2001 годзе.

Сёння тут можна ўбачыць шматлікія музычныя інструменты, выяўленчыя матэрыялы, фота -, фона - і відэазапісы, дакументы, рэчы мемарыяльнага значэння і іншае - усё, што так ці інакш тычыцца станаўлення і развіцця беларускай тэатральнай і музычнай культуры.

І хоць музей з'явіўся тут ужо ў пачатку 21 стагоддзя, сам будынак вядзе адлік з 19 стагоддзя, а рашэнне аб яго будаўніцтве яшчэ больш ранняе і адносіцца к 18 стагоддзю.

Першапачаткова будынак быў пабудаваны ў якасці жылога дома, дзе здаваліся кватэры, а ўладальнікі змянялі адзін другога.

Цікавай старонкай у гісторыі збудавання стаў 1840 год, калі ў адной з кватэр, размешчаных на другім паверсе, пражывала сям'я Манюшкі, прадстаўнік якой Станіслаў Манюшка пасля стаў выдатным кампазітарам, аўтарам шматлікіх музычных твораў, стваральнікам беларускай і польскай нацыянальных опер.

Пазней на працягу некаторага часу ў будынку размяшчаўся прызыўны пункт па Мінскай губерні.

І ўсё ж асаблівую папулярнасць і загадкавасць будынак набыў дзякуючы згадванню аб ім як аб Доме Масонаў. Існуе версія аб тым, што ў ім праходзілі пасяджэнні масонскай ложы, па адным крыніцах называўся «Паўночны факел», па іншых - «Чырвоны факел». Аднак, дакладных звестак, якія б маглі пацвердзіць гэты факт, не маецца. Дакладна вядома толькі тое, што ў 1820-я гады зяць першага ўладальніка дома састаяў у мінскай масонскай ложы, якая існавала ў перыяд з 1816 па 1822 гады.

Першая ж масонская ложа ў свеце з'явілася ў сталіцы Англіі ў 1717 годзе. Пасля гэтага масонства стала распаўсюджвацца па іншых краінах.

На тэрыторыі сучаснай Беларусі першая масонская ложа ўзнікла ў Магілёве ў часы Кацярыны II пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай. У Мінску ж масоны з'явіліся пры кіраванні Аляксандра I.

Дом Масонаў 18 стагоддзя на мапе Мінска з'явіўся ў 1817 годзе ўжо на момант існавання масонскай ложы. Характэрна і тое, што ў аснову архітэктурнага аблічча будынка пакладзены масонскі крыж, што было дасягнута дзякуючы сіметрычна размешчаным выступам цэнтральных частак фасада з чатырох бакоў будынка.

Будынак мае высокі цокаль, выкладзены з валуноў і цэглы. Згодна з распаўсюджанай версіяй дамы Масонаў узводзіліся без вокнаў, якія былі заменены нішамі, закладзенымі цаглінамі або каляровым шклом.

У цэлым да нашых дзён Дом Масонаў 18 стагоддзя ў Мінску дайшоў без зменаў, дзякуючы чаму будынак цалкам захаваў ўласцівыя яму элементы ранняга класіцызму і барока.

Сёння Дом Масонаў уключаны ў шэраг тэматычных і аглядных экскурсій па Мінску. Да таго ж, з'яўляючыся музэем, будынак даступны для наведвання ўсімі жадаючымі, у тым ліку і ў індывідуальным парадку.