Руба

Руба – невялікі пасёлак, які знаходзіцца ў шаснаццаці кіламетрах на поўнач ад Віцебска. Яно размяшчаецца ў маляўнічым кутку на беразе Заходняй Дзвіны.

Пра вёску інсуе цікавае паданне. Даўным-даўно жыла ў гэтым месцы сірата Сцепаніда. Выхоўвалі яе дзед з бабкай. Калі бабуля памерла, дзед прывёў у хату новую жонку, якая незалюбіла дзяўчынку і загадала адвесці яе ў лес. Сцепаніда заблукала ў лесе, але па засечках на дрэвах выйшла да дрывасекаў. Пазней яна пайшла замуж за аднаго з іх. Маладыя сталі зваць месца, дзе яны абжыліся, Зарубай, а потым проста Рубай.

Сёння мястэчка Руба знакамітае тым, што тут знаходзіцца буйнейшае ў рэспубліцы вытворчае прадпрыемства, якое выпускае будаўнічую вапну і ўгнаенні для апрацоўкі глебы. Прадпрыемства называецца ААТ "Даламіт". Вапняк здабываюць у даламітавых кар'ерах, якія знаходзяцца непадалёку ад мястэчка. На дне Гралёўскага кар'ера з цягам часу ўтварылася маляўнічае возера, дзе водзіцца некалькі разнавіднасцей рыб. Вядомая гэта мясціна яшчэ і дзякуючы таму, што ў 1982 годзе тут былі знойдзены рэшткі маманта.

У сямідзесятыя гады ў наваколлях Рубы былі насыпаны пясчаныя адвалы вышынёй больш за 200 метраў. Гэтыя штучныя горы аблюбавалі аматары горналыжнага спорту. Цяпер тут  працуюць тры трасы рознай ступені складанасці і два бугельныя пад'ёмнікі. З 1988 года ў Рубе функцыянуе дзіцячая юнацкая спартыўная школа па горналыжным спорце і фрыстайлу рэспубліканскага значэння.

Аднак галоўнай выбітнасцю мястэчка Руба, бясспрэчна, лічыцца музей-сядзіба "Здраўнёва", які належыў вялікаму рускаму мастаку Рэпіну.

Рэпін набыў гэты маёнтак на грошы, якія ён самастойна зарабіў ад продажу карцін "Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану" і "Бурлакі на Волзе". Складана сказаць, чаму жывапісец вырашыў асесці на Віцебшчыне. Магчыма, мастака прыцягнула незвычайная прыгажосць беларускага Падвіння, а быць можа, цішыня і супакаенне гэтага месца.

Шмат сіл і сродкаў уклаў мастак у рэарганізацыю сядзібы. Будынак быў цалкам перабудаваны па эскізах самога жывапісца, а яго рукамі на тэрыторыі сядзібы была пасаджана ліпавая алея, у цені якой можна адпачыць і сёння.

Падчас Вялікай Айчыннай вайны маёнтак Рэпіна быў практычна цалкам знішчаны. Мясцовыя жыхары разабралі помнік культуры на дровы. У 1988 годзе сядзіба атрымала другое жыццё. Тут была праведзена грунтоўная рэканструкцыя, затым – адкрыты філіял Віцебскага абласнога краязнаўчага музея – Музей-сядзіба І. Я. Рэпіна.

У 1995 годзе ў маёнтку адбыўся пажар, і галоўны гаспадарскі дом згарэў дашчэнту. Сёння на месцы старога дома ўзведзены новы будынак. Супрацоўнікі музея асцярожна захоўваюць усё, што злучана з імем вялікага Рэпіна: гэта асабістыя рэчы мастака, мэбля, дакументы, кнігі і фатаграфіі, акварэлі, малюнкі і абразы.

Акрамя самой сядзібы, у музейны комплекс уваходзяць яшчэ адрэстаўраваны склеп рэпінскіх часоў і хата аканома. На тэрыторыі сядзібы ў нашы дні ўсталяваны помнік вялікаму жывапісцу.