Бельчыца

Доўгая вуліца з прыватных дамоў ды безаблічная пяціпавярховая хрушчоўка - тыповая забудова невялікага правінцыйнага гарадка. Мала хто ведае, што менавіта тут адбываліся знакавыя падзеі беларускай гісторыі. Здагадацца пра тое, што калісьці на гэтым месцы ўзвышаліся велічныя будынкі аднаго з самых старых на тэрыторыі Беларусі манастыроў даволі цяжка.

Толькі мемарыяльны камень, які ўсталяваны на гэтым месцы, служыць напамінкам пра падзеі мінулых дзён.

А бо калісьці левы бераг Дзвіны, дзе зараз размешчана вёска Бельчыца, быў рэзідэнцыяй полацкіх князёў. Умацаваная рэзідэнцыя была заснавана ў час кіраваньня ў Полацку Барыса Усяславіча. У 1139 г. быў пабудаваны Вялікі храм Барысаглебскага манастыра. Сапраўдная назва храма невядома. «Вялікім» яго пачалі называць даследчыкі, таму што памер падмурка гэтай царквы быў значна больш, чым у астатніх.

Некалькі гадоў пасля, па праекце мясцовага архітэктара Іаана на тэрыторыі Бельчыцкага манастыра былі пабудаваныя Пятніцкая і Барысаглебская цэрквы і храм-трыконх.

Сваю назву манастыр атрымаў у гонар святых пакутнікаў Барыса і Глеба, нябесных заступнікаў яго заснавальніка - вялікага князя Барыса Усяславіча.

Мноства войнаў і міжусобіц бачылі старажытныя муры Барысаглебскага манастыра. Всёска Бельчыцы ўпершыню ўзгадваецца ў летапісе пад 1159 годам. Менавіта тады князь Расціслаў Глебавіч хаваўся ад бунтаваўшых жыхароў Полацка ў святога манастыра.

Не абышлі вёску Бельчыцы, а разам з ёй і Барысаглебскі манастыр, і падзеі Лівонскай вайны. У 1563 годзе, захапіўшы Полацк і абвясціўшы сябе Вялікім князем, у Бельчыцкага манастыра асталяваўся Іван Грозны. Пасля трагічных падзей 1563 года, калі большая частка насельніцтва старажытнага Полацка была знішчана маскоўскімі войскамі, а тыя, што засталіся жыхары былі запаланёныя, ні горад, ні Бельчыцкая рэзідэнцыя, так і не змаглі вярнуць сабе былую велічнасць.

Ужо ў пачатку XVII стагоддзя па загаду архіяпіскапа Язафата Кунцэвіча праваслаўная абіцель была ўзятая штурмам, і да 1839 года манастыр заставаўся валоданнем уніятаў.

Нажаль, будынкі манастыра былі цалкам разбураныя. Дзве з чатырох цэркваў былі сцёртыя з аблічча зямлі яшчэ ў XVIII стагоддзі. Пятніцкая і Барысаглебская цэрквы заставаліся цэлымі да пачатку XX стагоддзя. Аднак культурнай каштоўнасцю гэтае месца не лічылася, і мясцовыя жыхары расцягнулі іх на цэглу. Руіны цэркваў можна толькі ўбачыць на фотаздымках, а іх падмуркі надзейна схаваныя пад тоўшчай зямлі.

Свой крывавы след пакінулі ў Бельчыцы падзеі Вялікай Айчыннай вайны, у гады якой усё працаздольнае насельніцтва вёскі нямецкія захопнікі сагналі ў рабства. Дзяцей і старых, якія засталіся ў вёсцы, планавалі замкнуць у хляве і спаліць.  Партызаны, якія даведаліся пра гэта, уварваліся ў Бельчыцы і вызвалілі 145 чалавек.

Цяпер Бельчыцы - ціхі раён Полацка. Жыццё тут ціхая і спакойная, як і ў любым правінцыйным горадзе. Тут рэдка адбываюцца падзеі, годныя патрапіць у навінавую ленту. Аднак у лютым 2016 года такая падзея адбылася. Пры пракладцы газаправода работнікі будаўнічай арганізацыі выпадкова выявілі астаткі падмурка старажытнага храма, і ў вёску Бельчыцы зноў выправіліся археолагі. Магчыма, у іх атрымаецца адказаць на пытанні, якія яшчэ векавыя таямніцы захоўвае зямля старажытнай Бельчыцы.

Карта месцазнаходжаньня


Вярнуцца да спісу