Магілёў

Абласны цэнтр Беларусі - горад Магілёў

Магілёў губернскі, Магілёў-на-Дняпры і проста ўсім нам знаёмы Магілёў - гэта адзін і той жа выдатны горад. Абласны цэнтр Беларусі, трэці па велічыні і колькасці насельніцтва ў краіне, ён саступае толькі Мінску і Гомелю па гэтых параметрах. Па стане на 1 студзеня 2018 года, у Магілёве пражывае крыху больш за 380.000 чалавек.

Магілёў размясціўся на берагах найпрыгажэйшай ракі Днепр, якая дзеліць горад на дзве часткі. Сетка шашы і чыгуначных шляхоў з вышыні птушынага палёту выглядае як разлапістае дрэва і злучае Магілёў з самымі буйнымі гарадамі Беларусі і бліжэйшага замежжа: Мінскам, Масквой, Санкт-Пецярбургам і Кіевам.

Магілёў не толькі з'яўляецца абласным цэнтрам Беларусі, але і цэнтрам культурным і эканамічным. За першае адказваюць выбітнасці, якіх захавалася не так ужо і шмат - падчас Вялікай Айчыннай вайны вялікая частка культурнай спадчыны была знішчана. Аднак тым каштоўней магчымасць убачыць захаваныя помнікі культуры. Спартыўная культура ў Магілёве прадстаўлена футбольнымі камандамі «Тарпеда» і «Днепр», хакейным клубам «Магілёў» і шматлікімі іншымі, сюды ж адносяцца некалькі спартыўных школ, басейны і секцыі.

Эканоміка Магілёва прадстаўлена металаапрацоўкай, лёгкай і хімічнай прамысловасцямі. Прадпрыемства «Магілёўхімвалакно» з'яўляецца самым буйным у Еўропе і займаецца вырабам поліэфірных валокнаў і нітак.

Сучасная адукацыя ў горадзе прадстаўлена некалькімі Вну (у тым ліку, Беларуска-Расійскім універсітэтам), профільнымі каледжамі, 45 агульнаадукацыйнымі школамі, 4 гімназіямі і ліцэямі.

Гісторыя горада Магілёў

Першае згадванне пра Магілёў з’яўляецца ў летапісе - гэта было сведчанне, што ў 1267 годзе тут адбылося закладванне замка. З тых часоў яго крапасныя сцены не раз вытрымлівалі націск ворагаў, разбураліся дашчэнту і аднаўляліся зноў.

Адсутнічае афіцыйная версія паходжання назвы, а паданні звязваюць слова "Магілёў" то з асабістым імем Магіла, то з імёнамі гістарычных персон, напрыклад, Ільва Данілавіча Могія (Магутны Леў), якому быццам і належыць заслуга пабудовы першапачатковага замка.

Далей, каб даць уяўленне пра багатую гісторыю горада, успомнім самыя знакавыя яе даты і падзеі ў храналагічным парадку:

• У складзе Вялікага Княства Літоўскага, затым Рэчы Паспалітай жыццё ў горадзе бурліла. Магілёў неаднаразова захоплівалі то рускія, то палякі, то казакі. Жыхары горада паднімалі бунты то супраць насаджэння чужой рэлігіі, пры гэтым адкрывалі насуперак уладным указанням каўняра рускаму войску, то знішчалі гарнізон рускіх войскаў падчас паўстання.
• У пажары Паўночнай вайны горад згарэў амаль цалкам.
• Пасля падзелу Рэчы Паспалітай Магілёў адышоў да Расійскай Імперыі. Тут пабывала Кацярына ІІ: у Магілёве яна правяла дыпламатычную сустрэчу з Іосіфам, імператарам аўстрыйскім. Знакамітыя гістарычныя асобы разам паднімаліся на назіральную пляцоўку магілёўскай ратушы, аглядаючы наваколлі горада.
• Пад Магілёвам адбыўся адзін з баёў вайны 1812 года паміж рускімі войскамі (камандуючы - генерал Н.Н. Раеўскі) і французскімі (камандуючы - маршал Даву).
• Падчас І сусветнай вайны ў 1915 годзе менавіта ў Магілёве знаходзілася Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага, тут прысутнічалі імператар Мікалай ІІ, усе знакавыя вайскоўцы таго часу: Аляксееў, Брусілаў, Карнілаў.
• Гады Вялікай Айчыннай вайны адзначаны чорнымі журботнымі вехамі: Магілёў быў пакінуты савецкім войскам у выніку кровапралітных баёў (напружанасць падзей ушанавана ў вершах К. Сіманава, непасрэднага ўдзельніка тых бітваў), гітлераўцы ўсталявалі крывавы акупацыйны рэжым, тварылі самаўпраўнасць і бясчынствы. Было створана некалькі лагераў смерці. За гады акупацыі загінулі каля 70 тысяч чалавек, шмат магілёўцаў сагнаны на працы ў Нямеччыну. Яўрэйскае насельніцтва Магілёва пакутавала ад генацыду: з прыкладна 19 тысяч яўрэяў горада (па стане на пачатак вайны) былі сагнаны ў гета і расстраляны каля 12 тысяч.
• Асобнага згадвання заслугоўвае гераічнае падполле і партызанскі рух, разгорнутыя ў гады вайны на тэрыторыі Магілёва і вобласці. Іх актыўная, ахвярная дзейнасць паслабляла сілы ворага, дапамагала выжываць мірнаму насельніцтву, набліжала перамогу.

Практычна ўсе пералічаныя старонкі мінулага і згаданыя вехі сучаснасці адлюстраваны ў рэальных помніках даўніны і новага часу, у абліччы сучаснага горада.

Магілёў і яго выбітнасці

Магілёў мае насычаную гісторыю: стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага і рэзідэнцыя апошняга расійскага імператара адлюстроўваюць складаныя і сумныя падзеі пачатку XX ст.  У перыяд ВАВ горад на Дняпры мог стаць цэнтрам БССР, пра што цяпер нагадвае толькі Дом саветаў. Тых, хто прыязджае ў горад, сустракае статуя наглядчыка станцыі каля будынка вакзала XX ст. Налёт мінулых часоў адлюстроўвае пешая вуліца, цяпер – Ленінская, дзе размяшчаюцца былая гарадская ўправа, палац архібіскупа і гімназія. Праспект падзяляе Плошчу Зорак, упрыгожаную статуяй Астролага і сонечным гадзіннікам, які адсылае сузіральніка да задыякальнага кола.

Архітэктура горада Магілёў

Панарама ў Магілёве адкрываецца каля ратушы, дзе знаходзяцца і будынак тэатра XIX ст., і музей мастака-пейзажыста В. Бялыніцкага-Бірулі, а таксама Мастацкі музей горада Магілёва, які адносіцца да XX ст. і спалучае ў сабе розныя архітэктурныя стылі.
Культавая архітэктура Магілёва прадстаўлена: