Бабруйск

Бабруйск - самы буйны з раённых цэнтраў Рэспублікі Беларусь, 7-мы па велічыні горад. Ён саступае толькі абласным цэнтрам і сталіцы. Колькасць насельніцтва Бабруйска набліжаецца да 220 тыс. (дадзеныя 2016 г.).

Горад з'яўляецца магутным транспартным вузлом. Праз яго праходзіць аўтатраса еўрапейскага транспартнага калідора, чыгуначныя лініі, маецца рачны порт на р. Бярэзіна. Рака Бабруйка, якая ўпадае ў яе, дала гораду назву. Размяшчэнне ў цэнтры Еўропы прадвызначыла насычаную падзеямі гісторыю.

Гістарычны агляд

Некаторыя археалагічныя знаходкі дазваляюць выказаць здагадку, што яшчэ ў каменным веку на гэтых тэрыторыях жыў чалавек. Цалкам дакладна, што людзі бронзавай эпохі пакінулі тут свае сляды. Племя славян-дрыгавічаў мела сталае селішча.

Бабруйск заўсёды быў буйным населеным пунктам з развітым гандлем, цэнтрам палітычных і ваенных інтарэсаў. Ён пазначаны на карце Еўропы ў пачатку XVI стагоддзя, што была выдадзена ў Базелі. Радзівілы, Гаштольды, Трызны - прозвішчы яго ўладальнікаў. У розныя часы горад уваходзіў у склад Вялікага Княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай, Расійскай Імперыі. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі Бабруйск увайшоў у склад БССР.

У самым пачатку XIX стагоддзя ў горадзе была пабудавана крэпасць. Пазней яна атрымала развіццё, была абсталявана ўзбраеннем. Падчас вайны 1812 года крэпасць вытрымала французскую аблогу.  Ваенныя гісторыкі лічылі, што «ніводная расійская крэпасць не была настолькі карыснай, як Бабруйская ў 1812 г. ». Яна згадана ў жыццеапісаннях прадстаўнікоў вялікіх дваранскіх прозвішчаў: знакамітага палкаводца Баграціёна, дзекабрыстаў Бястужава-Руміна, Мураўёва-Апостала, Нораву. Пазней, з-за аддаленасці ад меж, крэпасць страціла сваё фартыфікацыйнае прызначэнне. Некаторы час тут былі казематы, ваенныя склады. Цяпер ёй прысвоены статус помніка гісторыі,  і яна знаходзіцца пад аховай дзяржавы.

Герб Бабруйска быў падараваны Кацярынай II у 1796 г. і пазней вернуты (з некаторымі зменамі) заканадаўчым актам Рэспублікі Беларусь у 2005 г.

У гады Вялікай Айчыннай вайны Бабруйск быў акупаваны нямецкімі войскамі. Пачатак вайны адзначаны тым, што тэрыторыя Бабруйска разам з іншымі была абхоплена Смаленскай бітвай. Вызваленне горада адбылося падчас аперацыі «Баграціён» - маштабных наступальных дзеянняў савецкіх войскаў.

Падчас вайны акупацыйнымі ўладамі было арганізавана яўрэйскае гета. Яўрэйскае насельніцтва, якое размясцілі ў ім, падверглася неміласэрнаму знішчэнню.

Гістарычная памяць, увасобленая ў выбітнасцях

Гісторыя працягваецца. Ужо новыя пакаленні бабруйчан пішуць яе, пазначаючы вехамі падзеі новай гісторыі. Менавіта таму такі вялізны пералік выбітнасцяў Бабруйска: разнастайныя помнікі, уражанні, асацыяцыі. Вось некалькі з іх:

• ужо згаданая Бабруйская крэпасць,
• Храм прарока Иліі,
• Старое сяло
• 6 старых будынкаў радавой забудовы,
  
• некалькі помнікаў героям Вялікай Айчыннай вайны,
  
• помнік Веры Харужай,
  
• помнік Перамогі,
  
• помнік С. Халтурыну,
  
• помнік ахвярам рэпрэсій.
  

Непаўторную атмасферу ў горадзе ствараюць дзве скульптуры бабра - брэндаваго знака горада, а таксама скульптура Шуры Балабанава - адыёзнага персанажа з рамана «Залатое цяля», жыццярадаснага вадаправодніка.

Неаднаразова назва горада мільгала ў мемуарах, песнях, творах мастацкай літаратуры. Горад натхняў на мяккі гумар і на гераічнасць, на іронію і стварэнне скульптур. Вось такі своеасаблівы горад кантрастаў.