Бялынічы

У 36 кіламетрах ад абласнога цэнтра, на буйной аўтамабільнай магістралі М4 Менск-Магілёў, на маляўнічым беразе ракі Друць размяшчаецца гэты населены пункт з колькасцю жыхароў больш за дзесяць тысяч (дадзеныя на студзень 2016 г.).

Гісторыя: старажытная, новая, найноўшая

Чалавечыя паселішчы прысутнічалі на тэрыторыі Бялыніч яшчэ ў эпоху мезаліту. Гэтыя землі аблюбавалі сабе для жыцця плямёны дрыгавічаў. У эпоху феадальнай раздробленасці Еўропы тут спаборнічалі князі за перадзел меж паміж сабой. Пасёлак уваходзіў то ў склад Полацкага, то ў склад Друцкага княстваў.

Бялынічы як вёска вядомыя з 1577 года, тады яны называлі Белагарадок. А вось чаму назва Бялынічы замацавалася за населеным пунктам на стагоддзі, існуе шмат версій. Паводле адной з іх, паселішча заснаваў яшчэ ў 11 стагоддзі славянін Белына і засяліў зямлю сваімі нашчадкамі – белынычанами. Згодна з іншай, заззяла ў 13 стагоддзі ікона Божай Маці, напоўніўшы цудоўным святлом ноч (Бялынічы - «белыя ночы»). Ва ўсялякім разе, на новым (прынятым у 2002 годзе) гербе мястэчка намалявана Божая Маці з Немаўлём, у залатой рызе.

Леў Сапега, адзіны з цэлага шэрагу ўладальнікаў, зрабіў Бялынічы папулярным у вернікаў цэнтрам рэлігійнага жыцця, пабудаваўшы манастыр кармелітаў з багатай гаспадаркай, мелася нават друкарня і гравёрная майстэрня.

Падчас войн паміж Расіяй і Польшчай зямлі Белынічаў неаднаразова перадаваліся з рук у рукі, пакуль не адышлі да Рэчы Паспалітай. За стагоддзе гэтага дзяржаўнага падначалення адбудаваўся і ўзмацніўся касцёл, сцены яго сталі каменнымі, духавенства акумулявала царкоўныя рэліквіі, развівалі прыход. Але рушыў услед чарговы пакт, і Бялынічы зноў увайшлі ў Расійскую імперыю (18 стагоддзе).

Затым была вайна з Напалеонам, выгнанне з тэрыторыі французаў партызанскімі часткамі Дзяніса Давыдава.

Здараліся пажары з амаль поўным выгараннем пабудоў, адбывалася пераробка каталіцкіх культавых збудаванняў у праваслаўныя.

У 20 стагоддзі ў Бялынічах была ўсталявана савецкая ўлада. Пакрысе ўсталёўваўся сацыялістычны лад. І тут выбухнула Вялікая Айчынная вайна.

Падчас наступальнай аперацыі гітлераўцаў, што адбылася ў 1941 годзе, Бялынічы апынуліся наперадзе галоўнага ўдару танкавых войскаў ворага. З першых месяцаў вайны і нямецкай акупацыі на тэрыторыі раёна былі арганізаваны партызанскія брыгады, якія дзейнічалі да самага выгнання ворага. Актыўным было і патрыятычнае падполле. Найболей паказальны вынік іх сумеснай барацьбы - разгром нямецкага гарнізона ў Бялынічах у 1943 годзе. Напэўна, Дзяніс Давыдаў ганарыўся б такой добрасумленнай традыцыяй, якая ўсталявалася на яго радзіме.

Ахвярамі вайны на тэрыторыі Бялыніцкага раёна сталі 3315 чалавек. Шматлікія выхадцы гэтых месцаў выявілі сябе героямі партызанскага руху ці ў савецкім войску.

Бялынічы ў мастацтве, культуры, рэлігіі

Карысна ўспомніць, што знакаміты беларуска-польскі мастак Напалеон Орда на адной са сваіх карцін пакінуў нашчадкам малюнак велічнага каталіцкага манастыра. Зараз манастыра няма.

Але ёсць праваслаўная царква, прысвечаная абразу Божай Маці Бялыніцкай.

Захоўваюць удзячныя нашчадкі і памяць пра Бялыніцкага-Бірулю Вітольда Каэтанавіча – беларускага мастака, выхадца з гэтых месцаў. Яго карціны вядомыя далёка за мяжой і знаходзяцца ў лепшых залах самых буйных музеяў сусветнага значэння.

Праходзячы сёння па сучасным утульным мястэчку, цяжка і выказаць здагадку, што яго мінулае настолькі драматычна. Тым цікавей уражанні ад выбітнасцяў і сведчанняў гераічнага мінулага.