Наднеман

Геаграфічнае становішча вёскі Наднёман

Вёска Наднеман адносицца да Ўздзенскага раёна Мінскай вобласці. Наднёман разам з 21 бліжэйшыс да яго населеным пунктам уваходзіць у склад Нёманскага сельсавета, які размяшчаецца ў 16 кіламетрах ад раённага цэнтра.

Гістарычныя звесткі

Першапачаткова вёска Наднёман мела назву Малыскоўшчына, пра што сведчаць дакументы пра пераход гэтых земляў прадстаўніку шляхецкага роду Ануфрыю Наркевічу-Ёдку. Ануфрый купіў маёнтак у 20-х гадах XIX стагоддзя, і пасля ўдзелу ў паўстанні 1831 года быў вымушаны да канца жыцця заставацца ў межах сваіх уладанняў. Гэта паспрыяла таму, што Наркевіч-Ёдка заняўся акультурваннем набытай тэрыторыі. Пераназванне маёнтка адбылося ў 40-е гады XIX стагоддзя сынам Ануфрыя Атонам. Немілагучнай назве Малыскоўшчына была знойдзена прыгажэйшая альтэрнатыва - Наднёман.

Насельніцтва

Сярод насельніцтва Уздзенскага раёна пераважаюць сельскія жыхары, колькасць якіх больш за 12 тысяч чалавек. Аднак у шматлікіх вёсках сярэдняя шчыльнасць насельніцтва невялікая і складае 19 чалавек на квадратны кіламетр.

Выдатныя мясціны

Сядзіба ў вёсцы Наднёман адносіцца да помнікаў сядзібнай архітэктуры першай паловы XIX стагоддзя і прыцягвае ўвагу турыстаў сваёй самабытнасцю і багатым гістарычным мінулым.

Сядзібная хата маёнтка ўяўляе сабою перабудаваны двухпавярховы бровар. Пры Ануфрыі Наркевічу-Ёдку вытворчасць піва была разгорнута ў няпоўную моц, таму было прынята рашэнне змяніць профіль будынка. Будаўнічыя працы занялі доўгія дзесяць гадоў і былі завершаны ўжо сынам Ануфрыя Атонам. Арыгінальны будынак, які быў збудаваны на аснове прамысловага заводу, меў нестандартны выгляд. Яго стыль можна вызначыць як неаготыка з рысамі неарэнесансу. Каб надаць лёгкасці пабудове, магутныя сцены былога бровара па рашэнні архітэктараў былі дапоўнены дзвюма вежамі: адна з іх мела шасцігранную форму, другая - чатырохкантовую. Вышыня апошняй складала цэлых дваццаць сем метраў і дазваляла бачыць вежу з вялікай адлегласці. Сядзіба, якая ўтварылася ў працэсе перабудовы, утварала прамую лінію, якая цягнулася ўздоўж маляўнічай і паўнаводнай ракі Нёман. Па фасадзе будынка ішла тэраса.

Пасля Атона Наркевіча-Ёдкі сядзіба перайшла па спадчыне да яго сына Якуба, які стаў вядомы еўрапейскаму навуковаму грамадству дзякуючы сваім працам у вобласці фізікі. Поруч з маёнтка было арганізавана спецыяльнае поле для фізічных вопытаў, на якім навуковец праводзіў даследаванне ў пытанні ўплыву электрычнасці на рост раслін. Свае даследаванні ў вобласці электрычнасці фізік таксама праводзіў у склепе сядзібнага палаца. Французскія газеты, якія выпускаліся ў канцы XIX стагоддзя, далі мянушку Якубу Наркевічу-Ёдке «электрычны чалавек».

Але ж самая вялікае дасягненне было зроблена Якубам Оттанавічам у вобласці метэаралогіі. Арганізаваную ім першую на тэрыторыі Беларусі метэаралагічную станцыю ўключылі ў склад галоўнай абсервацыі Расійскай імперыі. На самай вялікай вежы палаца навуковец размясціў шэраг труб, якія выдаюць розныя гукі пры павевах ветра. Збудаванне атрымала называнне «эолавай арфы».

Якуб Наркевіч-Ёдка таксама імеў поспех і ў вобласці вывучэння іншых навуковых дысцыплін: біялогіі, медыцыны і музыкі. Ён заснаваў санаторый «Над-Нёман», у якім навуковец практыкаваў лячэнне хворых кумысам.

Пасля смерці Якуба маёнтак перайшоў да яго сына Конрада. Пасля ад'езду ўладальніка маёнтка ў Кракаў у 1921 годзе, новай уладай была разрабавана багатая бібліятэка палаца, знішчана каштоўнае абсталяванне для эксперыментаў. З усіх асабістых рэчаў ранейшага вялікага роду засталася толькі крэсла, якое ў наш час з'яўляецца экспанатам краязнаўчага музея Узды.

Да Вялікай Айчыннай вайны палац служыў санаторыям для дзяцей, падчас вайны будынак быў падарвана партызанамі, каб варожыя войскі не арганізавалі ў ім свой штаб.

У наш час блізкі сваяк Якуба Наркевіча-Ёдкі пражывае ў ЗША. Напачатку 90-х ён выказваў жаданне правесці рэстаўрацыю палаца на ўласныя сродкі, аднак пачатак будаўнічых прац зацягнулася з-за бюракратычных замаруджанняў. Такім чынам, у 1995 годзе былі разбураны рэшткі галоўнай вежы, якая служыла пляцоўкай для эолавай арфы.

Карта месцазнаходжаньня


Вярнуцца да спісу