Барысаў

Гэты горад Мінскай вобласці лічыцца адным з найстаражытных і прамыслова развітых цэнтраў Беларусі. Найстаражытных – таму што першае згадванне ў беларуска-літоўскіх летапісах адносіцца да 1102 года, калі князь Барыс Усяслававіч узвёў у свой гонар горад на зліцці рэк Бярэзіны і Схі. Што да прамысловасці, то ён займае другое пасля Мінска месца ў Мінскай вобласці па колькасці і магутнасці заводаў і фабрык.

Гістарычная хроніка

Ёсць споры адносна першага згадвання горада Барысава ў Літоўскім летапісе пад 1102 годам. У іншых летапісах (Лаўрэнцеўскай, Іпацьеўскай) першыя згадванні пра горад датаваны 1127-1128 гадамі. Як бы там ні было, згаданае селішча было знішчана ў выніку пажару. А самі мясцовыя жыхары перабраліся крыху паўднёвей, дзе і размешчаны сучасны горад.

Асновай для яго стаў драўляны замак, збудаваны ў XII стагоддзі на невялікім астраўку ў левага берага Бярэзіны ў асяроддзі рова плошчай у два гектара. Ён служыў свайго роду ўмацаваннем і праіснаваў аж да XVIII стагоддзя. На яго месцы быў пабудаваны новы, ужо турэмны і больш умацаваны замак, які на сённяшні дзень прызнаны культурна-гістарычнай спадчынай Рэспублікі Беларусь.

Што тычыцца гісторыі самога горада, то, з прычыны свайго стратэгічна важнага месцазнаходжання, Барысаў на працягу многіх стагоддзяў служыў арэнай баявых дзеянняў, акупацый, размяшэнняў армій. Будучы ў складзе Вялікага княства Літоўскага, Барысаў адным з першых, у 1563 годзе, атрымаў знакамітае Магдэбургскае права, што дае магчымасць самакіравання. А ўжо ў складзе Рэчы Паспалітай горад падпаў пад шматлікія разбурэнні ў выніку міжусобных войнаў, канфлікту Расіі і Рэчы Паспалітай 1654-1667 гадоў, Вялікай Паўночнай вайны.

Варта адзначыць, менавіта ў раёне Барысава яшчэ з часоў Карла XII ворагі і тыя, хто нападаў заўсёды атрымлівалі адпор. І асабліва выразна дадзеная тэндэнцыя праглядаецца ў знакамітай Бярэзінскай пераправе войскаў Напалеона. Хоць яна забрала шмат жыццяў людзей якія абаранялі войскі і стала адной з самых сумных старонак у хроніку Барысава, яе роля ў вайне была адной з вырашальных.

Не менш уражае мужнасць мясцовых жыхароў і ў перыяд Вялікай Айчыннай вайны. Тут размяшчалася мноства партызанскіх і падпольных атрадаў, што падрывалі дзейнасць нямецка-фашысцкіх захопнікаў. У выніку, не толькі многія байцы атрымалі званне Героя Савецкага Саюзу, але і самаму Барысаву быў прысвоены асаблівы ордэн Айчыннай вайны 1 ступені. Пазней ён таксама атрымаў вымпел «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны» і Ганаровую грамату.

Што заслугоўвае ўвагі

З прычыны ўсяго вышэйсказанага, з славутасцяў варта адзначыць сапраўдны гістарычны помнік Барысава – артылерыйскія батарэі, што захаваліся з часоў вайны 1812 года. Ёсць помнікі і непасрэдна на Брылёўскім полі.

Тым, хто загінуў у 1944 годзе пры вызваленні горада членам экіпажа танка пад камандаваннем Рака П. М. усталяваны помнік у выглядзе Брацкай магілы. Яшчэ адна Брацкая магіла размешчана непасрэдна на могілках і прысвечана ўсім хто загінуў пры вызваленні Барысава героям.

Ёсць і рэлігійныя славутасці. Свята-Уваскрасенскі кафедральны сабор, пабудаваны на месцы разбуранага арыгінала ў другой палове XIX стагоддзя, з'яўляецца ўзорам псеўдарускага стылю. Яго вонкавым і ўнутраным афармленнем займаліся знакамітыя мастакі з Вільні - Елішэўскі і Трутнеў.

Яшчэ адным помнікам архітэктуры, пабудаваным на месцы старога драўлянага храма XVII стагоддзя і згарэлага падчас пажару, з'яўляецца касцёл Раства Найсвятой Дзевы Марыі 1806-1823 гадоў пабудовы. Ён у свой час таксама быў пачатковай школай, а служкі касцёла займаліся пытаннямі асветы.