Любча

Гарадскі пасёлак Любча размясціўся ў Навагрудскім раёне Гродзенскай вобласці і знаходзіцца непадалёку ад услаўленых выдатнасцяў раённага цэнтра - усяго ў 26 кіламетрах, а таксама ў 49 кіламетрах ад чыгуначнай станцыі Наваельня, якая знаходзіцца на лініі Баранавічы-Ліда. Мястэчка на беразе Нёмана прыцягвае турыстаў раскошным замкам, які вось ужо дзесяць гадоў аднаўляюць валанцёры, не даючы знікнуць архітэктурнай спадчыне.

 Гістарычная даведка

 Любча ўпершыню згадваецца ў гістарычных хроніках яшчэ ў 1401 годзе як аб'ект цікавасці рыцараў-крыжакоў, якія здзяйснялі ў тыя часы набегі на Вялікае княства Літоўскае. Пачынаючы з 1499 года і заканчваючы 1517 годам - ​​валоданні бранскага панскага пісара, намесніка Фёдара Рыгоравіча. Як і многія іншыя невялікія беларускія мястэчкі, Любча часта мяняла гаспадароў. Сярод іх узгадваюцца Мялешкавічы, Халанеўскiя, Храптовічы, Гаштольды, Кішкі. Яну Кішку, дарэчы, і належыць заслуга заснавання на тэрыторыі падуладных зямель замка ў 1581 годзе, які стаіць тут і дагэтуль.

У 1590 годзе Любча прывілеем караля Жыгімонта Вазы атрымала магдэбургскае права, а таксама ўласны герб. На ім адлюстравана галоўная славутасць населенага пункта: дзве вежы з брамай паміж імі.

Былі сярод гаспадароў Любчы і Радзівілы, да якіх гэтыя землі перайшлі у 1606 годзе. Як на іншых сваіх тэрыторыях, славутая дынастыя і ў Любчы прымаецца за актыўнае развіццё мястэчка: запрашае сюды на пастаяннае пражыванне мяшчан з буйных гарадоў, ўладкоўвае рамесныя цэхі і друкарню (заснавальнік П. Б. Кміт).

З 1795 года Любча ўваходзіць у склад Расійскай імперыі. Да канца XIX стагоддзя на яе тэрыторыі ўжо пражывала 3 374 жыхара. З 1921 па 1939 годы Любча з'яўлялася часткай Польшчы, дакладней, цэнтрам воласці Навагрудскага павета і ваяводства. У 1939 годзе ўвайшла ў склад БССР. Трагічныя падзеі Другой сусветнай вайны сцерлі з твару зямлі ўсё любчанскае насельніцтва з яўрэйскімі каранямі, якіх закатавалі да смерці ў гета.

Пасля вайны колькасць жыхароў так і не вярнулася да ранейшай адзнакі. Сёння тут пражывае крыху больш за тысячу чалавек.

Славутасці

Любчанскі замак - сапраўдная жамчужына, неапрацаваны алмаз Навагрудчыны, які, на жаль, ужо доўгі час знаходзіцца ў паўразбураным стане. Што, дарэчы, не так ужо і дзіўна, улічваючы, што пабудове ўжо больш за 400 гадоў! На флюгеры, які захаваўся да нашага часу, выбіта дата будаўніцтва замка – 1581 год. Цяпер ад яго засталіся толькі дзве каменныя вежы.

Першапачатковы будынак, які ўзвёў Ян Кішка, быў драўляны, акрамя вежы з каменя, да якой Радзівілы дадалі яшчэ тры каменныя вежы і пабудовы ўнутры замкавага двара, таксама з каменя. У свой час замак быў захоплены і дзве вежы разбураны, менавіта таму і захаваліся толькі дзве з іх.

Зараз вядзецца актыўная праца па аднаўленні замка. Таму верагодна, што ў бліжэйшы час наведванне Любчанскага замка будзе не менш запатрабавана і любіма турыстамі, чым падарожжа да Мірскага замка або руін замка ў Навагрудку.