Жамыслаўль

Вёска Жамыслаўль размешчана на беразе ракі Гаўьі ў 4 км у паўночным кірунку ад сельскага савета Суботнікі ў Іўеўскім раёне Гродзенскай вобласці і ў 22 км ад горада Іўе. Каля Жамыслаўля на рацэ была пабудавана плаціна малай Жамыслаўскай ГЭС. Насельніцтва вёскі ў 2009 годзе складала 456 чалавек. Амаль у 3 км ад Жамыслаўля праходзіць мяжа з Літвой, таму вёска знаходзіцца ў памежнай зоне Беларусі.

Існуе здагадка, што першапачаткова вёска называлася Пятроўшчына, пасля гэтага была назва Кандрацішкі. У 1684 годзе паселішча ад Шмыкоўскіх перайшло да Жемлаў. Цалкам магчыма, што ў сувязі з гэтай пераменай змянілася назва вёскі на Жамласлаўль, а пазней – на Жамыслаўль.

Прыкладна ў 1807 годзе паселішча стала ўласнасцю польскіх магнатаў Умястоўскіх. Новы гаспадар Якуб Умястоўскі вырашыў перабудаваць сядзібу. Пачатую бацькам справу працягнуў яго сын Казімір, які па баках аднапавярховага драўлянага дома ў стылі барока пабудаваў два двухпавярховых флігеля з цэглы ў стылі класіцызму. Яго жонка Юзэфа таксама актыўна прапаноўвала ідэі для стварэння новых будынкаў сядзібы: стайня, свірны, карэтня, манежная для коней і аранжарэя ў тасканскім стылі. Хутчэй за ўсё, менавіта з яе падачы пасля смерці мужа, як мяркуецца, у 1863 годзе быў запрошаны вядомы польска-італьянскі архітэктар Марконі. Мабыць сумуючы па былых часах, Юзэфа загадала пабудаваць палац-блізнюк Лазянкоўскай рэзідэнцыі ў Варшаве.

Пасля гэтага быў выбудаваны найпрыгажэйшы двухпавярховы сіметрычны будынак з велізарнай шпацырнай пляцоўкай з поручнямі, на плоскім даху. Фасады палаца былі выкананы ў класічным стылі: прамавугольныя вокны перамяжоўваліся з пілястрамі, а на другім паверсе цікава глядзеліся ажурныя балконы.

У 1877 годзе пасля смерці Юзефы будаўніцтва працягнуў яе сын Уладзіслаў. Ён і яго жонка Яніна кіравалі канчатковай стадыяй стварэння свайго маёнтка. Унутранае ўбранне таксама было скапіравана з палаца-прататыпа ў Варшаве. Пакоі палаца абаграваліся прыгожымі печкамі і камінамі з мармуру ў «парыжскім стылі». Цудоўны пол быў выкладзены з паркета арнаментам практычна па ўсім палацы. Сцены былі пад стаць падлозе і печчам упрыгожаны плітамі з дуба і фрэскамі-роспісамі. Паўсюль стаяла мэбля з разьбой.

Прыкладна ў 1885 годзе на тэрыторыі скончанага ўзвядзення палаца была пабудавана вінакурня і пачаты работы ў пейзажным парку з плошчай каля 7 га. Над праектам новага парку, у будучыні падобным з тым жа арыгінальным у Варшаве, працаваў французскі садоўнік. Ад цэнтральнага ўезду ў маёнтак да палаца вяла шырокая ліпавая алея, перпендыкулярна якой размяшчалася каштанавая алея. Яна, у сваю чаргу, прымыкала да пладаноснага саду. З іншага напрамку парк выходзіў да штучнай сажалцы, велічынёй прыкладна ў 60 га. На ёй была арганізавана выдатная лодкавая станцыя для ўсіх гасцей сядзібы, якія жадалі атрымаць асалоду ад зарэчнай часткі парку. Да яе вёў велізарны арачны мост.

Характэрна, што апошні ўладальнік сядзібы Уладзіслаў Умястоўскі перадаў яе пад навукова-практычны філіял Віленскаму універсітэту.

У нашыя дні захаваліся амаль усе асноўныя часткі сядзібы роду Умястоўскіх у вёсцы Жамыслаўль. Многія дробязі ўсё ж такі страчаны або патрабуюць рэстаўрацыі, але агульны настрой і антураж маёнтка мінулых эпох застаўся нязменным. Гэта немагчыма апісаць словамі. Гэта трэба ўбачыць на сваімі вачамі.