Вёска пад назвай Навумавічы размяшчаецца на паўночным захадзе Гродненскай вобласці, непадалёку ад ракі Нёман. На гэтай дзівоснай прыгажосці мясцовасці знаходзіцца велізарная колькасць значных манументаў, якія, несумненна, прыцягваюць сюды вандроўцаў з усіх куткоў зямлі менавіта сваёй шматгадовай гісторыяй.

Што паглядзець у вёсачцы?

На тэрыторыі вёскі Навумавічы маюцца абарончыя ўмацаванні XIX - XX стагоддзяў. Яны выглядаюць як масіўныя жалезабетонныя збудаванні, якія пракладзены ўздоўж гістарычнай мяжы з Усходняй Прусіяй, якая размяшчалася тут у старадаўнія часы. Гэтыя ўмацаванні ваенных часоў складаюцца з некалькіх дзясяткаў дотаў і фартоў, якія ўваходзяць у сістэму знакамітай Гродненскай крэпасці. Варта адзначыць, што ўся абарончая сістэма крэпасці складаецца з трынаццаці фартоў і дваццаці чатырох дотаў.

Вялікая Гродненская крэпасць фарміравалася на працягу сарака гадоў. Нягледзячы на тое, што вялікую частку гэтых фартоў знішчылі падчас халоднай вайны, доты захаваліся і дагэтуль. Гэтыя інжынерныя збудаванні ўяўляюць цікавасць не толькі як гістарычныя каштоўнасці нашай краіны, але і як манументы ваеннага мастацтва.

Фарты - так званыя падземныя трохпавярховыя збудаванні, якія ўзводзіліся з камянёў і бетону. Першапачатковы фасад прызначаўся для абароны ад наступу варожых войскаў, і ў даўжыню дасягаў 150 метраў. У верхнім паверсе, які выступаў над зямлёй, былі размешчаны амбразуры непасрэдна для стралкоў і зброі. Амбразуры злучаліся адзін з адным праходамі, унізе ж знаходзіліся гаспадарчыя памяшканні і жыллё. У рудніках пад фартамі былі назапашаны выбуховыя рэчывы. Гэта рабілася для таго, каб у выпадку ўзяцця форта сапернікам яго знішчыць. Таксама варта адзначыць, што таўшчыня сцен у іх дасягала дзвюх метраў.

Доты - гэта двухпавярховыя пабудовы. Тут, тыпова для падобных збудаванняз, былі ўсталяваны гарматы і кулямёты.

У наваколлі вёскі Навумавічы размешчаны адзін з дзесяці фартоў вялікай Гродненскай крэпасці. Навумавіцкі Форт № 2 заслужана ўключаны ў пералік гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусі.

Форт знаходзіцца ў 200 метрах да захаду ад трасы Гародні - Сапоцкін. Па дарозе да самага цэнтра ўмацавання размешчаны помнікі, узведзеныя ў памяць ахвярах фашызму. Згодна з гістарычнымі дадзенымі, падчас Вялікай Айчыннай Вайны на гэтай зямлі былі расстраляны больш за тры тысячы не толькі ваеннапалонных, але і мірных жыхароў.

За фортам знаходзіцца прыўзняты земляны вал, які з’яўляецца тыльным брустверам. Такая планіроўка зроблена не выпадкова, яна дазваляе весці колавую абарону. На гэтым жа вале ўсталяваны высокі гранітны крыж і мемарыяльная дошка, прысвечаная гераічным салдатам, якія загінулі на гэтых землях у часы Вялікай Айчыннай Вайны.